Lecture Notes
Semester 2
Complex Variable Analysis
Continuity and Differentiability

Continuity and Derivative

NamaHarun
NIM23/514148/TK/56466
KelasB

Continuity

Sebuah fungsi ff dikatakan kontinu pada suatu titik z0z_0 jika:

limzz0f(z)=f(z0)\lim_{z \to z_0} f(z) = f(z_0)

yang memiliki kesamaan dengan definisi:

f(z)f(z0)<εuntuk zz0<|f(z) - f(z_0)| < \varepsilon \quad \text{untuk } |z - z_0| < \partial

maka ff kontinu pada z0z_0.

Contoh:

f(z)=z/(z2+1)f(z) = z/(z^2 + 1)

  • ff tidak kontinu pada ±j\pm j karena f(±j\pm j) tidak terdefinisi
  • ff kontinu pada 11 karena:
    • f(1)=1/2f(1) = 1/2
    • limz1f(z)=1/2\displaystyle\lim_{z \to 1} f(z) = 1/2

Contoh:

f(z)={z2+3zi2z+i,zi2i,z=if(z) = \begin{cases} \displaystyle\frac{z^2 + 3zi - 2}{z+i}, & z \neq -i \\ 2i, & z = -i \end{cases}

ff tidak kontinu pada i-i karena

  • limzif(z)=limziz2+3zi2z+i=limzi(z+i)(z+2i)z+i=limziz+2i=i+2i=i \begin{align*} \lim_{z \to -i} f(z) &= \lim_{z \to -i} \frac{z^2 + 3zi - 2}{z+i} \\ &= \lim_{z \to -i} \frac{(z+i)(z+2i)}{z+i} \\ &= \lim_{z \to -i} z+2i \\ &= -i+2i = i \end{align*}
  • f(i)=2if(-i) = 2i

Sehingga, karena limzif(z)f(i)\lim_{z \to -i} f(z) \neq f(-i), maka ff tidak kontinu pada z=iz=-i.

Remarks\text{Remarks}

  • ff dikatakan kontinu dalam region RR jika ff kontinu pada setiap titik dalam RR.
  • Jika ff dan gg kontinu dalam suatu titik, maka f+gf+g, fgf-g, fgfg, f/g, g0f/g, \ g \neq 0, dan fgf \circ g juga kontinu dalam titik tersebut.
  • f(z)=u(x,y)+iv(x,y)f(z) = u(x,y) + iv(x,y) kontinu pada z0=x0+iy0z_0 = x_0 + iy_0 jika dan hanya jika uu dan vv kontinu pada (x0,y0)(x_0, y_0).

Derivative

Derivatif dari fungsi ff pada titik zz didefinisikan oleh limit sebagai:

f(z)=dfdz=limz0f(z+z)f(z)zf'(z) = \frac{df}{dz} = \lim_{\partial z \to 0} \frac{f(z + \partial z) - f(z)}{\partial z}

Jika limit tersebut ada, maka ff dikatakan memiliki turunan pada titik zz.

⚠️

z\partial z adalah suatu bilangan kompleks, sehingga limitnya akan selalu sama jika didekati dari arah manapun untuk z0\partial z \to 0. ff dikatakan differentiable pada zz jika limit tersebut ada.

Contoh:

Carilah turunan dari f(z)=z3f(z) = z^3.

f(z)=limz0(z+z)3z3z=limz0z3+3z2z+3z(z)2+(z)3z3z=limz03z2+3zz+(z)2=3z2\begin{align*} f'(z) &= \lim_{\partial z \to 0} \frac{(z + \partial z)^3 - z^3}{\partial z} \\ &= \lim_{\partial z \to 0} \frac{z^3 + 3z^2\partial z + 3z(\partial z)^2 + (\partial z)^3 - z^3}{\partial z} \\ &= \lim_{\partial z \to 0} 3z^2 + 3z\partial z + (\partial z)^2 \\ &= 3z^2 \end{align*}

Sehingga, ff differentiable pada setiap titik dan turunannya adalah f(z)=3z2f'(z) = 3z^2.

Contoh:

Carilah turunan dari f(z)=zf(z) = \overline{z}.

f(z)=limz0z+zzz=limz0zz\begin{align*} f'(z) &= \lim_{\partial z \to 0} \frac{\overline{z} + \overline{\partial z} - \overline{z}}{\partial z} \\ &= \lim_{\partial z \to 0} \frac{\overline{\partial z}}{\partial z} \end{align*}

tetapi limz0z/z\lim_{\partial z \to 0} \overline{\partial z}/\partial z tidak ada, sehingga ff tidak differentiable pada setiap titik.

Contoh:

f(z)=z2f(z) = |z|^2

f(z)=limz0z+z2z2z=limz0(z+z)(z+z)z2z=z+z+zzz={z+z+z,z=x+0izzz,z=0+yi\begin{align*} f'(z) &= \lim_{\partial z \to 0} \frac{|z + \partial z|^2 - |z|^2}{\partial z} \\ &= \lim_{\partial z \to 0} \frac{(z + \partial z)(\overline{z} + \overline{\partial z}) - |z|^2}{\partial z} \\ &= \overline{z} + \overline{\partial z} + z\frac{\overline{\partial z}}{\partial z}\\ &= \begin{cases} \overline{z} + \partial z + z, \quad \partial z = \partial x + 0i\\ \overline{z} - \partial z - z, \quad \partial z = 0 + \partial y i \end{cases} \end{align*}

maka, jika lim\lim dari f(z)f(z) ada, maka:

z+0+z=z0z,    z=0\overline{z} + 0 + z = \overline{z} - 0 - z, \quad \implies \quad z = 0

f\therefore f differentiable pada z=0z = 0 dan f(z)=0f'(z) = 0.

catatan: f(z)=z2=u(x,y)+iv(x,y)f(z) = |z|^2 = u(x, y) + iv(x, y) dimana

u(x,y)=x2+y2,v(x,y)=0u(x, y) = x^2 + y^2, \quad v(x, y) = 0
  • ff kontinu dimanapun karena u(x,y)u(x, y) dan v(x,y)v(x, y) kontinu dimanapun.
  • tetapi ff tidak differentiable dimanapun karena f(z)=0f'(z) = 0 hanya pada z=0z = 0.

sehingga, untuk setiap ff kita dapat menyimpulkan:

Kontinuitas TIDAK menjamin differentiability. Akan tetapi adanya derivatif berimplikasi akan adanya kontinuitas:

limzz0[f(z)f(z0)]=limzz0[f(z)(zz0)]=0\lim_{z\to z_0} \left[f(z) - f(z_0)\right] = \lim_{z\to z_0} \left[f'(z)(z - z_0)\right] = 0

sehingga, jika ff differentiable pada z0z_0, maka ff kontinu pada z0z_0.

Differentiation Formulas

  • dcdz=0\displaystyle\frac{dc}{dz} = 0 dan ddz[cf(z)]=cf(z)\displaystyle\frac{d}{dz}[cf(z)] = cf'(z) dimana cc adalah konstanta.
  • ddz[zn]=nzn1\displaystyle\frac{d}{dz}[z^n] = nz^{n-1} dimana nn adalah bilangan bulat positif.
  • ddz[f(z)+g(z)]=f(z)+g(z)\displaystyle\frac{d}{dz}[f(z) + g(z)] = f'(z) + g'(z)
  • ddz[f(z)g(z)]=f(z)g(z)+f(z)g(z)\displaystyle\frac{d}{dz}[f(z)g(z)] = f'(z)g(z) + f(z)g'(z)
  • jika h(z)=g(f(z))h(z) = g(f(z)), maka dhdz=g(f(z))f(z)\displaystyle\frac{dh}{dz} = g'(f(z))f'(z)

Cauchy-Riemann Equations

Andaikan

f(z)=u(x,y)+iv(x,y)f(z) = u(x, y) + iv(x, y)

dan f(z)f'(z) ada ketika $z_0 = (x_0, y_0), maka

  • turunan pertama dari uu dan vv harus ada di (x_0, y_0)
  • turunan tersebut harus memenuhi Cauchy-Riemann equations: ux=vy,uy=vzdi(x0,y0)\frac{\partial u}{\partial x} = \frac{\partial v}{\partial y}, \quad \frac{\partial u}{\partial y} = -\frac{\partial v}{\partial z} \quad \text{di} (x_0, y_0)

dan f(z0)f'(z_0) dapat dituliskan sebagai:

f(z0)=ux+ivx=vyiuyf'(z_0) = \frac{\partial u}{\partial x} + i\frac{\partial v}{\partial x} = \frac{\partial v}{\partial y} - i\frac{\partial u}{\partial y}

Contoh: f(z)=z2f(z) = |z|^2

u(x,y)=x2+y2,v(x,y)=0u(x, y) = x^2 + y^2, \quad v(x, y) = 0

jika Cauchy-Riemann equations terpenuhi, maka:

ux=2x,vy=0uy=2y,vx=0\begin{align*} \frac{\partial u}{\partial x} &= 2x, \quad \frac{\partial v}{\partial y} = 0 \\ \frac{\partial u}{\partial y} &= 2y, \quad -\frac{\partial v}{\partial x} = 0 \end{align*}

maka, f(z)=2x+2yif'(z) = 2x + 2yi dan f(z)=0f'(z) = 0 hanya pada z=0z = 0.

misalkan z=x+iy=reiθ0z = x + iy = re^{i\theta} \neq 0 dengan x=rcosθx = r \cos \theta dan y=sinθy = \sin \theta

aplikasikan chain rule:

ur=uxcosθ+uysinθdanuθuθ=ruxsinθ+ruycosθvr=vxcosθ+vysinθdanvθ=rvxsinθ+rvycosθ\begin{align*} \frac{\partial u}{\partial r} = \frac{\partial u}{\partial x}\cos\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\sin\theta \quad &\text{dan} \frac{\partial u}{\partial \theta} \quad \frac{\partial u}{\partial \theta} = -r\frac{\partial u}{\partial x}\sin\theta + r\frac{\partial u}{\partial y}\cos\theta\\ \frac{\partial v}{\partial r} = \frac{\partial v}{\partial x}\cos\theta + \frac{\partial v}{\partial y}\sin\theta \quad &\text{dan} \quad \frac{\partial v}{\partial \theta} = -r\frac{\partial v}{\partial x}\sin\theta + r\frac{\partial v}{\partial y}\cos\theta \end{align*}

substitusikan ux=vy\frac{\partial u}{\partial x} = \frac{\partial v}{\partial y} dan uy=vx\frac{\partial u}{\partial y} = -\frac{\partial v}{\partial x}. Sehingga Cauchy-Riemann dalam bentuk polar adalah:

rur=vθdanuθ=rvr\begin{align*} r\frac{\partial u}{\partial r} = \frac{\partial v}{\partial \theta} \quad \text{dan} \quad \frac{\partial u}{\partial \theta} = -r\frac{\partial v}{\partial r} \end{align*}